Nếu dịch vụ giáo dục và thương mại dịch vụ có liên quan mật thiết với nhau, thì chúng ta cần phải nhìn nhận và đối xử với nó theo cách khác. Khi mọi người nói “bất vụ lợi” (non-profit) thường hàm ý “bất vụ lợi cá nhân”, cần đặt lợi ích cộng đồng, xã hội trên lợi ích cá nhân hay lợi ích tổ chức. Để trả lời câu hỏi trên, chúng tôi xin cung cấp một số thông tin để quí vị trong hội nghị tham khảo.

• Giáo dục có phải là THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ (Trade in Services)? Điều 1, Chương 3 Hiệp định Việt – Mỹ về quan hệ thương mại có ghi như sau: “Thương mại dịch vụ được định nghĩa là VIỆC CUNG CẤP MỘT DỊCH VỤ” (Trade in services is defined as the supply of a service) Cũng theo Điều 1 ở trên, phạm vi điều chỉnh của định nghĩa là: “Các dịch vụ” bao gồm bất kỳ dịch vụ nào trong bất kỳ lĩnh vực nào trừ các dịch vụ được cung cấp khi thi hành thẩm quyền của chính phủ, tức là mọi dịch vụ được cung cấp không trên cơ sở thuơng mại cũng như không có cạnh tranh với một hay nhiều nhà cung ứng” Trong định nghĩa thương mại dịch vụ. có nhóm từ CUNG CẤP DỊCH VỤ, ta nên hiểu như thế nào. Theo điều 11 chương 3 thì: “Cung cấp một dịch vụ bao gồm việc sản xuất, phân phối, tiếp thị, bán và cung ứng một dịch vụ”. Theo hiệp định trên, giáo dục là một trong 52 lĩnh vực thương mại dịch vụ mà Mỹ sẽ đầu tư vào Việt Nam. Sau 3 năm, 11 – 12 – 2005 Mỹ được quyền liên doanh đầu tư, sau 7 năm, 11-12-2008 Mỹ được quyền đầu tư 100% vốn vào lĩnh vực giáo dục và nhiều lĩnh vực dịch vụ khác tại Việt Nam.

• Trường học có phải là công ty (Company) Điều 9, chương 1, Hiệp định Việt – Mỹ về quan hệ thương mại có ghi: “Công ty có nghĩa là bất kỳ một thực thể nào được thành lập hay tổ chức theo luật áp dụng BẤT KỲ VÌ MỤC ĐÍCH LỢI NHUẬN hay PHI LỢI NHUẬN, do Chính phủ hay tư nhân sở hữu hoặc kiểm soát” (doanh nghiệp là công ty)”.

• Nếu trường học là công ty, dịch vụ giáo dục là thương mại dịch vụ thì khách hàng của ngành giáo dục là ai? Tiêu chuẩn quốc tế ISO 9000:2000 định nghĩa khách hàng (customer) như sau: “Khách hàng là tổ chức hay cá nhân nhận một sản phẩm / dịch vụ”. Thí dụ: người tiêu dùng, người hưởng dịch vụ, người sử dụng cuối cùng, người hưởng lợi, người bán lẻ và người mua. Còn Điều 11, Chương 3, Hiệp định Việt – Mỹ về quan hệ thương mại cũng cho rằng: “Người tiêu dùng dịch vụ (service consumer) là bất kỳ người nào tiếp nhận hay sử dụng một dịch vụ”. Theo chúng tôi, trong trường học thì khách hàng trực tiếp của trường là học sinh, sinh viên. Là những người tiêu dùng dịch vụ giáo dục, dù họ nhỏ hay lớn, đã là khách hàng họ có quyền phát biểu ý kiến của mình về cách đào tạo, cách giảng dạy của thầy/ cô giáo (khách hàng là thượng đế, khách hàng luôn luôn có lý). Vậy trong các trường, nhất là các trường ĐH/CĐ, việc thăm dò ý kiến của người học về giảng dạy của thầy/ cô giáo là điều cần phải làm thường xuyên. Ý kiến phản hồi của người học và người sử dụng lao động có thể phản ánh tới 50% chất lượng giáo dục của nhà trường. Vậy mà, từ bao lâu nay, chúng ta đã bỏ qua, chúng ta hoạch định nội dung và phương pháp giảng dạy dựa hoàn toàn theo ý chí chù quan của Bộ, của trường, của Thầy/cô